Quang cảnh trong lễ hội Thắc Côn

Một trong những nghi thức diễn ra trong lễ hội Thắc Côn

         Lễ hội Thắc côn được tổ chức định kỳ hàng năm tại miếu Thắc côn (ấp An Trạch, xã An Hiệp, huyện Châu Thành) trong 03 ngày, từ ngày 16 - 18/3 âm lịch. Lễ hội này cũng như lễ cầu an, cầu cho mưa thuận, gió hòa, làm ăn thuận lợi, thường tổ chức vào đầu mùa mưa của người dân địa phương sau khi đã thu hoạch xong vụ mùa. Thắc côn cách gọi theo tiếng Khmer của người dân địa phương, Thắc nghĩa là “đạp”, còn côn là “cồng”, Thắc côn có nghĩa Đạp Cồng, gợi lại sự tích về tiếng cồng chiêng vang lên từ đất. Ngoài ra, tên gọi này còn có thể gọi là Lễ hội Cúng Dừa, vì có tục lệ cúng những chiếc bình bông làm bằng trái dừa. Nét độc đáo của vật cúng khiến người ta còn gọi lễ hội này bằng cái tên gần gũi, mộc mạc: Lễ hội Cúng dừa.

         Theo các cụ cao niên và Ban quản trị ngôi miếu thì nguồn gốc lễ hội Thắc côn đã có hàng trăm năm nay, xuất phát từ truyền thuyết về chiếc cồng vàng nổi lên ở vùng đất An Trạch xưa kia, trên vùng đất này tự nhiên nổi lên một cái gò đất hình dạng như chiếc cồng, chân người giẫm lên nghe âm vang như tiếng Cồng. Được ít lâu, tiếng cồng trong đất nhỏ dần rồi mất hẳn. Dân gian cho là sự linh thiêng bèn lập miếu thờ và cứ đến ngày 16/3 (Âm lịch) hàng năm, người dân trong ấp An Trạch lại tổ chức lễ hội cầu an ở đây. Lễ vật cúng trong lễ hội là bình bông làm bằng trái dừa dừa tươi dạt hai mặt, rồi cắm vào đó là cây bông được tạo thành bởi những lá trầu xanh và những bông hoa để trang trí tạo thành lễ vật tượng trưng cho sự tinh khiết, thanh sạch nhưng hết sức trang nghiêm tập trung trên một vật cúng hết sức đặc biệt mà người Khmer gọi là Slathođôn (đôn là dừa), đây là nét đặc trưng cho lễ hội này. Salathođôn là do người dân tự làm hoặc mua sẵn mang cúng tại miếu. Người dân ở đây cúng dừa và các thứ khác như nhang, đèn, hoa sen, chỉ đỏ,.v.v… Sau khi để lễ vật lên bàn thờ cúng bắt đầu thắp nhang khấn vái, nội dung thể hiện ước vọng về sự an lành, hạnh phúc, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt bội thu, người người có được cuộc sống an lành, hạnh phúc, giúp người ta nhớ về cội nguồn, tổ tiên, ông bà để sống chan hòa và yêu thương nhau hơn. Cúng xong, người đi cúng xin lộc đem về nhà cùng với lễ vật với mong muốn được theo như ý nguyện đã cầu. Cũng xuất phát từ tính trang nghiêm, nên việc chọn người đứng ra làm nghi lễ trong lễ hội cũng phải là người ngay thẳng, thật thà, có uy tín trong cộng đồng, được nhiều người tin tưởng.

         Lễ hội Thắc côn diễn ra với các nghi thức chính mang tinh thần Phật giáo. Theo đó, trong ba ngày diễn ra lễ hội, các nghi thức chính cũng giống như lễ cầu an, gồm: Sáng dâng cơm cho sư, tối đến mời sư tụng kinh cầu siêu, làm phước để cầu an cho dân và sau cùng là thuyết pháp cho Phật tử nghe về giáo lý nhà Phật, trong thời gian diễn ra lễ hội gắn với các hoạt động văn hoá, văn nghệ, vui chơi, giải trí náo nhiệt của Đoàn nghệ thuật sân khấu Dù kê truyền thống, quán ăn, quán nước phục vụ lễ hội từ tối đến sáng. Tất cả những nghi thức trong lễ hội phản ánh một niềm tin tuyệt đối của cư dân vùng đất có chiếc “cồng vàng” trong truyền thuyết đối với một biểu tượng văn hóa độc nhất là chiếc cồng, một vật vừa có ý nghĩa tập hợp cộng đồng, cũng vừa là một sản phẩm của văn hóa tinh thần, nhất là khi mỗi dịp những lễ hội truyền thống thì những chiếc cồng lại vang lên trong các khóm, ấp, phum sóc của đồng bào Khmer sinh sống. Chính tiếng cồng vang lên đó đã nhắc nhở cháu con người Khmer về tình đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau và trên hết là tinh thần yêu lao động, làm ra của cải vật chất như mong ước của tất cả người dân Khmer tỉnh Sóc Trăng nói chung, huyện Châu Thành nói riêng.

         Có thể thấy, lễ hội Thắc côn đã góp phần bổ sung thêm một hình thức cúng cầu an trong hệ thống lễ hội của người Khmer Nam Bộ. Từ một lễ hội có tính địa phương ngày càng có nhiều khách thập phương cùng tìm đến với lễ hội định kỳ hàng năm. Theo ghi nhận của Ban Tổ chức Lễ hội Thắc côn, ước tính mỗi năm có hàng chục ngàn lượt người trong và ngoài tỉnh đến tham dự. Huyền thoại về chiếc cồng dù đã xa xưa, mặt đất Thắc côn dẫu không còn vang vọng tiếng cồng, nhưng vẫn còn đây, lòng yêu thương tự hào về mảnh đất thiêng của tổ tiên đã dày công khai phá. Anh em ba dân tộc Kinh, Khmer, Hoa đã cùng chung sức gìn giữ, dựng xây trong tình đoàn kết, nghĩa tình thuỷ chung. Với nghi thức cúng dừa độc đáo đã góp thêm nét đẹp vào diện mạo văn hoá phong phú và đặc sắc của quê hương Sóc Trăng. Để mỗi năm cứ đến ngày trăng tròn, mọi người lại hội tụ về vùng đất An Trạch như khơi âm hưởng, nhịp cồng xưa, thông qua hoạt động lễ hội nhằm góp phần cho mọi tầng lớp nhân dân được hưởng thụ văn hóa, hiểu biết sâu sắc truyền thống lịch sử văn hóa của cộng đồng, bảo tồn và phát huy, kế thừa và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam./.